4.1.2.1 Inleiding
De professionele rollen die voor alle clinici relevant zijn, heeft men samengevat in het CanMEDS-model weergegeven in Figuur 1 (Frank et al, 2005). Die relevantie is gelegen in het bij die verschillende rollen behorende gedragsrepertoire. Daarmee kan men namelijk allerlei complexe problemen in uiteenlopende situaties hanteerbaar maken. Het voordeel van de bijbehorende clusters van kennis, vaardigheden en attituden is ook dat ze algemeen zijn. Communiceren, samenwerken etc. zijn vak- en discipline-overstijgend. Het zijn zogenaamde metacompetenties die evenzeer van toepassing voor andere professionals, zoals verloskundigen en zelfs voor P&O’ers, managers en bestuurders.
In dit artikel zijn we uitgegaan van de CanMEDS-versie uit 2005. Omdat dit model voortdurend in beweging is, worden de rollen deels ook al beschreven vanuit de conceptversie van CanMEDS 2015, waarin de rollen al weer verder zijn uitgewerkt. We onderscheiden daarbij de volgende zeven rollen:
• Professional
• Collaborator
• Communicator
• Manager (also Leader/Organizer)
• Scholar (also Knowledge worker/Tutor)
• Health advocate (also Innovator/Ethicist/Lawyer/Quality manager)
• Medical Expert
Daarnaast komen in dit hoofdstuk nu en dan de verwante nevenrollen aan de orde zoals Leader, Tutor , Organizer, etc.
Het denken in termen van metacompetenties heeft als groot voordeel dat het een gemeenschappelijk denkkader biedt, een algemene taal om te beschrijven wat er in termen van doen en laten voor nodig is om een goede professional te worden, te zijn en te blijven. Het nadeel van een dergelijke benadering op metaniveau is dat het bijbehorende gedachtengoed en de gebruikte terminologie al snel abstract en onbegrijpelijk worden. Dat uit zich momenteel in de (medische) onderwijswereld die in een steeds hoger tempo verandert. De kloof tussen de onderwijsarchitecten en de uitvoerende klinische docenten groeit daar met de dag. Clinici zien door alle verschillende onderwijskundige begrippen en jargon al snel door de bomen het onderwijskundige bos niet meer. Deze bijdrage beoogt dan ook vooral inzicht te bieden in het metacompetentie-denken als hulpmiddel voor het praktisch vormgeven van onderwijs en opleiding. Daartoe komen achtereenvolgens aan bod:
- Een review van de literatuur; een compacte schets van de uitgangspunten die aan het werken met metacompetenties ten grondslag liggen, toegepast op de klinische setting;
- Een kleinschalig empirisch onderzoek naar wat auteurs op een specifiek deelterrein van de gezondheidszorg, de psychosomatische Obstetrie & Gynaecologie, als kerncompetenties zien;
- Een doorlopende casus, die de koppeling tussen theorie, empirie en praktijk illustreert. We volgen de lotgevallen van een aantal collega’s die op verschillende manieren te maken krijgen met een visitatie van het onderwijs aan arts-assistenten in opleiding (aios). Het afwisselend op de voorgrond treden van de verschillende rollen is zichtbaar gemaakt door die rollen tussen haakjes en vetgedrukt weer te geven.